Aan het begin van de 19e en 20e eeuw verenigden de Russische sociaal-democraten, die marxistische posities bekleedden, zich in de Russische sociaal-democratische arbeiderspartij. Maar al op het tweede partijcongres, gehouden in 1903, waren de revolutionairen het daar niet mee eens en verdeelden ze zich in twee facties: de mensjewieken en de bolsjewieken.
Hoe de mensjewieken verschenen
Het tweede congres van de RSDLP vond plaats in juli 1903 in Brussel en Londen. Toen de kwestie van de verkiezing van centrale partijorganen op de agenda verscheen, waren de meerderheid aanhangers van V.I. Lenin en supporters van zijn tegenstander Yu.O. Martov was een minderheid. Zo vormden de mensjewistische en bolsjewistische facties in de sociaal-democratische partij van Rusland.
De overwinning in die historische stemming stelde Lenin in staat zijn fractie de 'bolsjewieken' te noemen, wat een winnende zet was in de ideologische strijd tegen zijn tegenstanders. De supporters van Martov hadden geen andere keuze dan zichzelf te erkennen als 'mensjewieken'. Er moet echter in alle eerlijkheid worden opgemerkt dat de Lenin-factie in de toekomst vaak in de werkelijke minderheid terechtkwam, hoewel de term 'bolsjewieken' voor altijd aan de factie was toegekend.
De vorming van facties werd veroorzaakt door fundamentele meningsverschillen over de opbouw van de partij die bestond tussen de leiders van de sociaal-democraten. Lenin wilde in de partij de militante en verenigde organisatie van het proletariaat zien. De supporters van Martov probeerden een amorfe vereniging op te richten waarin het lidmaatschap vrij breed zou zijn.
De mensjewieken accepteerden de strikte centralisatie van de partij niet en wilden het Centraal Comité geen ruime bevoegdheden geven.
